Quyền lợi của người lao động tự do chưa đảm bảo

Vất vả, nhiều rủi ro

Có kinh nghiệm hơn 30 năm trong nghề thợ hồ, nhưng ông Phạm Thu (55 tuổi), ở thôn Long Bàn, xã Tịnh An (TP.Quảng Ngãi) chưa từng được chủ sử dụng lao động ký kết hợp đồng lao động, vì thế, ông Thu không được đóng BHXH và BHYT. Đầu năm 2020, trong một vụ tai nạn ngã giàn giáo khi đang thi công công trình nhà ở, mặc dù may mắn giữ được mạng sống, nhưng ông Thu bị vỡ đốt sống lưng và trở thành người tàn phế, mất khả năng lao động... Khi sự cố xảy ra, ông Thu chỉ được chủ thầu hỗ trợ một ít chi phí điều trị.

“Thời điểm tôi bị tai nạn, vì không có BHYT nên gánh nặng chi phí chữa bệnh rất lớn, gia đình phải vay mượn tiền để điều trị. Gia đình tôi vốn thuộc diện hộ nghèo, nay càng thêm khó khăn hơn”, ông Thu chia sẻ.

Loa động tự do trong lĩnh vực xây dựng luôn có nguy cơ bị tai nạn lao động và mắc mắc bệnh nghề nghiệp.

Còn vợ chồng anh Trần Thanh Liêm (32 tuổi), ở phường Chánh Lộ (TP.Quảng Ngãi) làm nghề bốc vác ở chợ đầu mối nông sản Quảng Ngãi. Mỗi ngày phải thức dậy từ sáng sớm, công việc nặng nhọc, nhưng ngoài tiền công hằng ngày, hằng tháng, vợ chồng anh không có thêm quyền lợi gì. Anh Liêm cho biết, hai năm trước, trong lúc làm việc do bất cẩn, nên một kiện hàng đè vào chân, giờ anh đi khập khiễng. “Gia đình có mua BHYT tự nguyện, nên cũng đỡ được phần nào tiền thuốc men. Bị tại nạn lao động, tôi mới càng thấm thía được sự vất vả và thiệt thòi của người LĐTD như chúng tôi”, anh Liêm bày tỏ.

Có thể thấy, LĐTD chiếm tỷ lệ không nhỏ trong tổng lực lượng lao động trong tỉnh, nhưng gần như không được “hưởng lợi” nhiều từ chính sách của Nhà nước. Phần lớn LĐTD phải làm việc với cường độ cao, trong môi trường độc hại, nhưng thiếu các phương tiện bảo hộ lao động thiết yếu, thiếu kỹ năng về vệ sinh an toàn lao động. Mặt khác, họ không được chủ ký kết hợp đồng lao động, nên chịu nhiều thiệt thòi như không được hưởng chế độ thai sản, có nguy cơ bị tai nạn, bệnh nghề nghiệp, không được khám sức khỏe định kỳ, tham gia đào tạo nâng cao tay nghề, huấn luyện an toàn lao động… LĐTD còn phải đối mặt với nhiều khó khăn khác, như mất sức lao động sớm, dễ bị mất việc, khi chẳng may xảy ra tai nạn lao động thì tự lo liệu.

Thiệt thòi vì thiếu thông tin

Theo Phòng Việc làm – An toàn lao động (Sở LĐ-TB&XH), việc đảm bảo cho người lao động làm việc trong điều kiện an toàn, nhằm phòng ngừa tai nạn lao động theo quy định của pháp luật, đặc biệt là đối với LĐTD đến nay vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế. Khi sự cố tai nạn lao động xảy ra, các cơ quan chức năng không nắm được, vì người sử dụng lao động cũng như người lao động thường không khai báo. Điều này đã gây khó khăn cho cơ quan có thẩm quyền khi đứng ra bảo vệ quyền lợi chính đáng cho LĐTD.

Những năm gần đây, Nhà nước cũng đã thực hiện không ít chính sách hướng về nhóm LĐTD. Chẳng hạn, BHXH tự nguyện và BHYT toàn dân, đã tạo điều kiện cho mọi người dân được chăm sóc sức khỏe, được hưởng chế độ hưu trí, tử tuất khi về già… Ngoài ra, LĐTD được tham gia và hưởng bảo hiểm tai nạn lao động theo hình thức tự nguyện và sẽ được hỗ trợ về mức đóng do Chính phủ quy định… Dù nhiều chính sách hỗ trợ ra đời, song trên thực tế, số LĐTD tham gia các chính sách này để được hỗ trợ, san sẻ rủi ro còn rất ít. Nguyên nhân chủ yếu là do họ thiếu thông tin, hoặc chưa nhận thức một cách sâu sắc về quyền lợi, sự cần thiết của việc tham gia các chính sách an sinh xã hội.

Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH Nguyễn Tấn Đối cho biết, để LĐTD được bảo vệ và hưởng thụ các chính sách an sinh xã hội hiện có, các cơ quan chức năng liên quan, chính quyền địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền để LĐTD có thêm nhiều kênh thông tin tiếp cận được với các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Bên cạnh đó, cũng cần tăng cường công tác thanh, kiểm tra các cơ sở sử dụng LĐTD, nhằm phát hiện các sai phạm và xử lý kịp thời.

Theo BHXH tỉnh, qua một năm triển khai BHXH toàn dân, số người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT tăng đáng kể. Đến nay, toàn tỉnh có khoảng 13.800 người tham gia BHXH tự nguyện, đạt 58% chỉ tiêu kế hoạch BHXH Việt Nam giao, tăng hơn 5 nghìn người so với cùng kỳ năm trước; số người tham gia BHYT là 1,17 triệu người, đạt 98,58% chỉ tiêu kế hoạch BHXH Việt Nam giao, đạt tỷ lệ bao phủ 95,2%.

X.Hiếu